Hoe kan je wél rouwen in corona-tijden?

Rouwen is iets heel intiems. Het zetelt in onze diepste emoties, en als aan dat proces geraakt wordt, snijdt het diep in onze ziel.

De huidige corona-tijd zorgt daarin voor pijnlijke beproevingen: een vriendin die amper bij haar stervende vader in het rusthuis toegelaten is, niet eens tweemaal per dag een half uurtje. Een uitvaartceremonie waar maximaal vijftien mensen bij aanwezig mogen zijn. Afspraken met het funerarium die enkel online kunnen gebeuren. Een troostende knuffel die wegens social distancing nu niet mag… Hoe kan je rouwen in corona-tijden?

Kort door de bocht zie ik twee manieren van rouwen: probleemgericht rouwen (je emoties sturen jou) en oplossingsgericht rouwen (jij stuurt jouw emoties).

In een extreme vorm zet probleemgericht rouwen het verdriet heel centraal: jezelf (vaak onbewust) zo in het verdriet brengen dat het voelt alsof het je hele leven bepaalt. Dit naar analogie met analyseverlamming die kan ontstaan vanuit probleemgericht denken: zo diep in de analyse gaan dat je erin vastraakt (“Wat liep er fout?”; “Waar is het mis beginnen lopen?”; “Waarom heb je dat zo gedaan?”; “Wie was daar nog bij betrokken?”;…).

Als je geconfronteerd wordt met groot verdriet, kom je in eerste instantie bijna automatisch in dit soort rouw terecht. Er is pijn, en vooruitkijken boezemt vaak angst in, of geeft onzekerheid. Je bent op zo’n moment heel vatbaar voor de impact van omstandigheden, zoals nu in de corona-crisis. De in het begin van dit artikel aangehaalde – uit het leven gegrepen – voorbeelden snijden als een mes als je er middenin zit.

Logisch. Én tegelijkertijd een valkuil.

Omstandigheden zijn er namelijk altijd. Ook in niet-corona-tijden geven begrafenisondernemers richtlijnen voor ceremonies, en onderling zijn daarin grote verschillen. Ook in niet-corona-tijden hebben funeraria momenten van beschikbaarheid, en die kunnen verschillen per funerarium. Ook in niet-corona-tijden zijn er verschillen in wat palliatieve eenheden aan de familieleden toestaan. Ook in niet-corona-tijden wordt niet iedereen graag getroost met een knuffel. Op het moment dat ze ons – zoals nu – beperken, voelen omstandigheden echter vaak zo verdomd onoverkomelijk en oneerlijk.

Wat is er nodig? Stop. Even stilstaan, ademhalen en landen in het Nu.

Het Nu is het scharnierpunt tussen probleemgericht en oplossingsgericht rouwen, het punt waarop jij de keuze kan maken. Laat je je emoties het roer in handen houden? Of zorg je ervoor dat je zelf weer de stuurman wordt?

Oplossingsgericht rouwen brengt jou niet in je verdriet, het brengt je verdriet in het Hier en Nu van jouw leven en leert je er vanuit volle aandacht mee om te gaan. Dat gaat in eerste instantie over de honderd procent erkenning van hoe ongelofelijk pijn de huidige omstandigheden doen, hoe klote het is dat net nu die verdomde corona-crisis voor zoveel gedoe zorgt. Over de pure, rauwe emoties toelaten die dit alles met zich meebrengt. En over begrip en mildheid, zowel voor jezelf als voor anderen: de omstandigheden die nu spelen zijn echt wel groot…

Waar zit het verschil met het probleemgericht rouwen? In de volgende stap.

In plaats van jezelf in een emotieverlamming te laten glijden, ga je er een oplossingsgericht onderzoek mee aan door de feitelijkheid onder die emoties onder de loep te nemen:

• Waar heb ik precies last van?
• Wat maakt me bang?
• Welke ‘beste herinneringen’ wil ik koesteren?
• Hoe kunnen ze me helpen om het verlies een plek te geven?
• Welk verschil zal dat maken?
• Hoe ga ik dat doen?
• Wat heeft er in het verleden op dat vlak al gewerkt?
• Welke kleine stapjes kan ik hier in de huidige omstandigheden in zetten?
• En wat nog?

In mijn werk als oplossingsgericht coach met ondersteuning van paarden, sta ik heel bewust dicht bij de natuur en kijk ik naar processen die voor ons als mens nuttig kunnen zijn. In de natuur regeert de feitelijkheid. Ooit was ik er getuige van hoe een merrie een paar keer geagiteerd hinnikend over en weer galoppeerde tussen haar dode veulen en de kudde die verder trok, voordat ze met de kudde meeging. Bij haar dode veulen blijven zou immers haar eigen leven in gevaar hebben gebracht.

Ik wil geen rechte lijn trekken tussen emoties bij dieren en emoties bij mensen. Dit is absoluut ook geen pleidooi voor het rationaliseren van emoties in een rouwproces. Integendeel. Emoties zijn van wezenlijk belang! Ik wil wel uitnodigen om niet vast te raken in emoties en steeds – en zeker in deze corona-tijden – heel erg contact te houden met de feitelijkheid (de omstandigheden) en het vinden van wat daarin wél kan.

Mijn keuze voor het werkwoord vinden (i.p.v. zoeken) is een bewuste keuze. Een oplossingsgerichte keuze. Als je iets wil vinden, ga je er namelijk van uit dat het er is. Als je iets gaat zoeken, is dat geloof er niet altijd.

Ik wens iedereen die in een rouwproces zit ongelofelijk veel kracht toe om ook in dit proces op vind-tocht te gaan naar een manier – jouw manier – om een balans te vinden tussen emoties en feitelijkheid.

Take care…

Wendy Van den Bulck