Poupito

 Poupito

Dit is geen verhaal over het werken met een paard op het idyllische Griekse eiland Karpathos waar ik ben in het kader van de jaarlijkse Solution Focus Summer Retreat. Dit is het verslag van het werken met een jonge hengst als illustratie van de kracht van ladingloze communicatie.

Ik maak kennis met de vijfjarige hengst Poupito op een parking in een havenstadje op Karpathos. Poupito is sinds drie jaar bij zijn eigenaar die hem kocht vanuit liefde op het eerste gezicht. Het paard staat aangebonden en heeft een halster aan met bit. “Nodig”, zegt zijn eigenaar, “Zonder bit gaat hij ervandoor: hij is een erg zelfstandig paard”. Veel ruimte om contact te maken is er niet, noch qua plaats daar tussen de geparkeerde auto’s, noch qua tijd. Ik breng mijn hand richting Poupito’s neus en krijg opdringerig gehap in plaats van open nieuwsgierigheid. Persoonlijke ruimte wordt een issue.

Het jonge paard trekt me aan: zijn ongenaakbaarheid daar op die volle parking, de sprankel in zijn ogen, zijn eigengereidheid. Ik ben nieuwsgierig én ik vind het spannend. Werken met een onbekende jonge hengst op een voor hem onbekende plek in omstandigheden die heel anders zijn dan die me vertrouwd zijn: rationeel gezien is dat niet het verstandigste om te doen, buikgevoel en nieuwsgierigheid doen me toch in dit avontuur stappen.

’s Namiddags om stipt drie uur komt de eigenaar met de trailer het open stuk onder het terras van de Taverna opgereden. Poupito wordt uitgeladen. Ik kan geen omheind stukje creëren om los met hem te werken. Om toch voor ons allebei voldoende rond ruimte te kunnen werken heb ik de eigenaar gevraagd een stevig leidtouw mee te brengen van zo’n zes meter lengte. Hij heeft ervoor gezorgd.

Poupito blijkt inderdaad onafhankelijk te zijn. Zelfbewust stapt hij door de nieuwe omgeving. Ik ben voor hem gewoon een onderdeel van die omgeving, iets aan de andere kant van het touw. Ik zal op een heldere en ladingloze manier de nodige leiderschapskwaliteiten moeten inbrengen wil ik een ‘ja’ van hem krijgen. Een uitdaging, aangezien ik in de eerste momenten voor hem duidelijk niet besta. Hij neemt het initiatief, en hij verdraagt me.

Steevast belangrijk en in deze situatie ben ik er extra zorgvuldig in: ik leg een duidelijke intentie klaar. Wat ik wil is datgene inbrengen dat nodig is om voor hem in dit moment van betekenis te worden. De weg daar naartoe start bij 360° aandacht en helderheid in het aangeven van mijn persoonlijke leefruimte.

Om het gesprek met Poupito op gang te krijgen, is het nodig dat ik zijn aandacht naar me toe krijg. Dat doe ik in eerste instantie door met mijn aandacht de zijne te overkoepelen. Ik ga aan de slag met zijn aandacht, niet met zijn lijf. Werken met een paardenlijf waarin niemand thuis is, leidt immers tot niets. Het zou hetzelfde zijn als praten tegen een telefoon waarvan degene aan de andere kant van de lijn de hoorn naast het toestel heeft gelegd om even de planten water te gaan geven.

Ik zet al mijn zintuigen open en zie mezelf als middelpunt van een radar. Zo scan ik mee de wijde omgeving, 360° rond. Soms blijf ik staan, soms wandel ik. Stilaan komt er interesse. Regelmatig begint Poupito een oor mijn kant uit te draaien, af en toe kijkt hij en steeds vaker komt hij dan daadwerkelijk naar me toe, waarbij hij aanvankelijk zowat over me heen dendert. Deze jongeman staat als hengst al jaren alleen. Hij krijgt van andere paarden niet het omgaan met elkaars persoonlijke leefruimte mee en dat resulteert bij Poupito in behoorlijk drammerig gedrag. Persoonlijke leefruimte is essentieel: het is de ruimte die ervoor zorgt dat je voor veiligheid kan zorgen voor jezelf en voor de ander. Poupito is het duidelijk niet gewend hier een conversatie rond te hebben, er is een hoog volume ladingloze duidelijkheid nodig om tot afstemming te komen. Om zelfs nog maar tot een opening naar afstemming te komen.

Het vraagt zorgvuldigheid: als ik op dit drammerige gedrag in reactie ga en zou proberen hem onder controle te krijgen, loop ik het risico dat hij in een strijd gaat die ik niet wil voeren, en wel om twee redenen. Voor me staat een kleine zeshonderd kilo paard en ik wil voor hem van betekenis worden. Strijd met zeshonderd kilo paard verlies ik, met de kans dat ‘van betekenis zijn’ dan letterlijk de grond wordt ingestampt.

De uitdaging om in reactie te gaan is groot. Als ik er even met mijn aandacht niet voldoende bij ben doordat bijvoorbeeld het voor mij niet vertrouwde touw in een slag slaat, chargeert hij door in mijn ruimte te drammen en dominant te happen. Mijn antwoord is duidelijkheid, geen afstraffing. Ik straf hem niet voor wat hij zojuist deed, ik geef aan hoe ik onze samenwerking nu en naar de toekomst toe wél zie. En daar ben ik onmiskenbaar – wel ladingloos – duidelijk in.

In die modus stappen we rond en blijven we staan, en hij wordt steeds nieuwsgieriger. Hij raakt nu echt in me geïnteresseerd en we stappen de fase in van het onderzoeken van wat we elkaar te bieden hebben. Het is tango dansen met hem, en het blijft van zijn kant uit op het grensgebied van mee instappen of over me heen lopen. Vergeleken met de eerste momenten heb ik na een half uur al zoveel meer connectie met hem. Het zal wel nog een traject zijn om deze zelfbewuste puber echt te laten ervaren dat hij van samenwerken niet minder wordt, wel méér. Dat hij zich niet klein moet maken. Dat hij uitgenodigd wordt in interactie te gaan in plaats van in reactie. Dat het OK is en zal blijven om kritisch te zijn rond wat er hem geboden en gevraagd wordt. Dat de vind-tocht naar wat nodig is in elke samenwerking een uitnodiging is tot groei, zowel gezamenlijk als individueel.

Het gaat er niet om te bereiken wat ik wil bereiken met hem. Het gaat erom een duidelijke intentie te hebben en te kijken hoe ik daar vanuit tot afstemming kom. Echt samenzijn is geen honderd procent die in gelijke of minder gelijke mate te verdelen is over de partners (in welke context dan ook). Echt samen ontstaat wanneer partners (in welke context dan ook) het zichzelf en elkaar gunnen om elk op zichzelf honderd procent te zijn, zodat elke partner van ‘samen’ méér kan worden in plaats van minder.

En Poupito? Dat is een heel proces. Zijn eigenaar is zich ervan bewust dat hij op dit moment voor twee grote valkuilen staat: die van kameraadschap met zijn paard en daardoor te weinig duidelijkheid bieden, en die van controle en daardoor vaak in strijd gaan.

Toen ik Poupito na het afronden van de sessie terug aan zijn eigenaar gaf, begon die liefdevol aan Poupito’s neus en lippen te frunniken, waarop het paard hem opzij dramde. De eigenaar zette Poupito voor dat gedrag op zijn plaats en Poupito steigerde. Tegelijkertijd logisch én jammer gedrag. Van beiden. Door geen duidelijkheid te bieden zet je jezelf niet in een leiderschapspositie. Niet van betekenis. Als vervolgens het paard dan dat hiaat aan duidelijkheid invult en daar vervolgens voor op z’n donder krijgt door dezelfde persoon die eerder – niet wetend –  in zijn gedrag aangaf op dat moment niet het leiderschap op te pakken en dus niet voor veiligheid te kunnen zorgen, is dat gewoonweg verwarrend. Niet meer, niet minder.

Poupito’s eigenaar is een schat van een man die heel goed kan zien waar hij in het proces met zijn paard staat. Hij wil dit proces de nodige aandacht, energie en tijd geven. Hij nodigde me uit twee keer per jaar hierheen te komen om hem met Poupito wat verder te begeleiden.

Was Karpathos maar dichterbij…